Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği

Association of Exercise and Sport Psychology

 

ESPDER ETİK İLKELERİ VE STANDARTLARI

 

Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği (ESPDER), spor psikolojisi alanının ülkemizde geliştirilmesi, meslekleştirilmesi, sporcu ve diğer paydaşlarının bu alandaki gereksinimlerini karşılamak amacıyla kurulmuştur. 

Spor psikolojisi alanında mesleki yetkinlik ve uzmanlık kazanmak, bir mesleğin hem ayrıcalıklarını hem de sorumluluklarını birlikte ele almamızı zorunlu kılar. Mesleğin ayrıcalığı, spor psikolojisinin kendine özgü yapısı, sağladığı katma değer ve faydaları ile bu alanda uzmanlaşmış profesyonellerin, spor kültürü ve mesleği içerisinde ne kadar vazgeçilmez oldukları bir gerçektir.  

Mesleğin sorumlulukları ise, hizmet ettiği sporcu, teknik adam, kulüp, takım ve diğer paydaşlara, mesleğin hiç kimseye zarar vermeyecek şekilde düzenleneceğine;  insan onurunu, mahremiyetini ve her türlü sağlığını, her şeyin üstünde tutacağı ülküsü; kendi kendine yetecek bilgi, beceri ve geçmişiyle, paydaşlarını olabileceğinin en iyi olmalarına katkı sağlayacak yetkinliklerle donatmaktır.

ESPDER, amaçlanan kaliteye ulaşmak ve mesleğin haklarını koruma, spor psikolojisi alanında mesleki bir statü kazanmak için bu yönergeyi oluşturmuştur.

ESPDER’in hazırladığı bu yönerge mesleki etik ilkeler, kurallar ve standartlarla, bu alanda çalışanlara bir özdenetim kılavuzu olarak katkı sağlamaktadır. Zira mesleki yönden belirlenen etik ilkeler ve kurallar yeterlik, netlik, standartlar yetersiz olma durumunda hem bu alanda çalışanlara hem de topluma hizmet edeceği paydaşlara zarar verecektir. Bu tür yanlışlıklar toplumun bu mesleğe olumsuz bakmasına neden olacaktır. Dolayısıyla bu yönerge, alanın tüm ihtiyaçlarını, meslek kurallarını, etik ve ahlaki ilkelerini evrensel boyutta ele almaya çalışmış,  diğer ülkelerdeki paydaşlarının ortak değerleriyle harmanlayıp bir bütün haline getirmiştir.

Mesleklerin benimsediği etik davranış kuralları toplumun değerlerine dayanır. Sonuç olarak, bu değerler, bireyin hakları ve mahremiyeti ile toplumun genel refahı arasındaki dengeyi içerir. Her meslek, değerlerini ve sosyal işlevini belirlemelidir. Hiçbir kılavuz seti tüm durumları öngöremezken, yararlı bir yönerge ve etik ilkeler sorunlar veya ikilemler ortaya çıktığında sorunların çözümüne kılavuzluk etmelidir. 

Bu kılavuzda Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği'nin (ESPDER) Etik İlkeleri ve Standartları (bundan böyle Etik İlkeler olarak anılacaktır) sunulmuştur. Kılavuz, Giriş, Önsöz, altı genel İlke ve 26 Standarttan oluşmaktadır. Giriş, Etik Kurallarının amacını ve organizasyonla ilgili hususları tartışmaktadır. Giriş ve Genel İlkeler, ESPDER üyelerini mesleğin en yüksek ideallerine doğru yönlendirmeyi amaçlamaktadır. Etik Standartlar, bu alandaki profesyonelleri kurallara uymaya zorunlu kılan uygulanabilir kurallardır.

ESPDER üyeliğini kabul eden üyeler, ESPDER’in Etik İlkelerine ön şartsız olarak kabul eder. ESPDER üyeleri, birçok durumda, diğer meslek kuruluşları veya kamu kurumları tarafından kendilerine ek etik ve yasal ilke ve kuralların uygulanabileceğinin farkında olmalıdır. Mesleki davranışlarıyla ilgili karar alma sürecinde, ESPDER üyeleri, diğer etik yönergelere veya yasal kurallara ek olarak bu Etik Kuralları da dikkate almalıdır. Etik ilke ve kurallar, kanunun gereklilikleriyle çeliştiği durumlarda ESPDER üyeleri Etik Koduna bağlılıklarını bildirmeli ve çatışmayı sorumlu bir şekilde çözmek için gerekli adımlar atmalıdır. 


GİRİŞ

ESPDER üyeleri, mesleki eğitim ve yeterliliklerine bağlı olarak, birçok rolü yerine getirebilir. Bu rollerde, araştırmaya dayalı geçerli ve güvenilir bilimsel bilgi birikimi geliştirmek için çalışabilirler; bu bilgiyi çeşitli spor, fiziksel aktivite, esenlik, performans gelişimi ve paydaşların her açıdan hizmetine sunarlar.  

Spor Psikolojisi alanında hizmet veren uzmanların amaçları, kendi mesleki yeterliklerini geliştirmek, bilgilerini artırmak ve uygun olduğu durumlarda, hem bireylerin hem de hizmet verdikleri takım, kulüp, sporcu ve diğer paydaşların gelişimleri ve değişimleri ve esenlikleri açısından iyi niyetli olarak kullanırlar.

Buradaki yazılı olarak sunulan etik ilke ve kurallar, ESPDER üyelerinin karşılaştığı birçok durumu yönetmek için genel ilkeleri ve belirli etik standartları sağlamayı amaçlar. ESPDER üyelerinin birlikte çalıştığı bireylerin ve grupların sağlık ve esenliklerini koruması birinci hedefidir. Mümkün olan en yüksek davranış standartlarına ulaşmak her ESPDER üyesinin bireysel sorumluluğudur. ESPDER üyeleri insan haklarına saygı duyar ve korur, haksız ve ayrımcı uygulamalara bilerek katılmaz veya bunlara göz yummaz.

Bir ESPDER üyesi, mesleki etik davranışları içinde davranmayı benimser. Bu etik kuralları ve ilkeleri sadece meslek değil aynı zamanda yaşam felsefesi olarak ta kabul eder ve her açıdan her gün üzerine koyarak geliştirmeye özen gösterir.

 

GENEL İLKELER

İlke A: Yeterlilik

ESPDER üyeleri işlerinde en yüksek yeterlilik standartlarını korurlar. Mesleki yeterliliklerinin sınırlarını ve uzmanlıklarının sınırlarını tanırlar. Verdikleri hizmetlerle ilgili bilgi ve becerileri sürekli geliştirmeyi kendilerine ilke edinirler. ESPDER üyeleri her türlü bilimsel ve mesleki bilgi ve deneyimleri amaca göre verimli kullanırken, alan dışına çıkmazlar ve kendi alanlarının sınırlarına özen gösterirler. ESPDER üyeleri, Kabul edilmiş profesyonel standartların henüz mevcut olmadığı alanlarda, insanlara hizmet etmek, öğretmek ve / veya çalışmak için gerekli yeterliliklerin bu grupların özelliklerine göre en uygun davranış normlarını seçer ve grubun gereksinimine göre mesleklerini yaparlar.  

İlke B: Dürüstlük

ESPDER üyeleri, mesleklerinin öğretilmesinde ve/veya uygulamasında kişisel bütünlüğe özen gösterir. Bu faaliyetlerde ESPDER üyeleri dürüst ve adildir. Niteliklerini, hizmetlerini, ürünlerini, ücretlerini, araştırmalarını veya öğretilerini açıklarken veya bildirirken, yanlış, yanıltıcı veya aldatıcı ifadelerde bulunmazlar. İlgili taraflara yerine getirdikleri rolleri ve üstlendikleri yükümlülükleri net olarak açıklar. Bu rollere ve yükümlülüklere uygun olarak çalışırlar. ESPDER üyeleri her türlü uygunsuz ve potansiyel olarak zarar verecek ikili ilişkilerden kaçınır.

İlke C: Mesleki ve Bilimsel Sorumluluk

ESPDER üyeleri, kamuoyunu, halkı ve ESPDER’i etik olmayan davranışlara sahip olan üye ve/veya diğer kişi veya kuruluşlardan korumaktan sorumludur. Her üye, mesleki davranış standartlarını desteklerler ve en uygun tutum ve davranışı göstermek için sorumluluk alır. ESPDER üyeleri, hizmetlerinin alıcılarının gereksinimlerine ve faydalarına en iyi şekilde hizmet etmek için ihtiyaç duyulan ölçüde diğer profesyonellere ve kurumlara danışır. Gerektiğinde işbirliği yapar ve danışmanlık alır ve/veya görevi paylaşır. ESPDER üyeleri, meslektaşlarının bilimsel ve profesyonel davranışlarının etik uygunluğu konusunda duyarlıdır. Gerekli durumlarda diğer üyelere destek verir, bilgilerini paylaşır ve onları güçlendirmek için gönüllü ve/veya profesyonel olarak hizmet verir.

İlke D: Halkın Haklarına ve Onuruna Saygı

ESPDER üyeleri, hizmet verdiği veya vereceği tüm paydaşların; temel haklarına, onuruna, şerefine ve değerlerine saygı gösterir ve onları oldukları gibi kabul ederler. Bireylerin ve grupların mahremiyet, gizlilik, kendi kaderini tayin ve özerklik haklarına saygı duyarlar. ESPDER üyeleri, yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken, din, dil, cinsel yönelim, engellilik ve sosyoekonomik durum dâhil olmak üzere kültürel, bireysel ve rol farklılıklarının farkındadır; çalışmalarında onlara eşit davranır. ESPDER üyeleri, bu unsurlara dayalı olarak her türlü önyargılardan kaçınırlar. Bu yönde yapılan haksız ayrımcı uygulamalara katılmazlar ve bunlara göz yummazlar.

 

İlke E: Başkalarının Refahı İçin Endişe

ESPDER üyeleri, profesyonel olarak etkileşimde bulundukları kişilerin refahına katkıda bulunmaya çalışırlar. ESPDER üyelerinin yükümlülükleri veya endişeleri arasında çatışmalar ortaya çıktığında, bu çatışmaları çözmeye ve bu rolleri oluşabilecek zararları önleyen veya en aza indiren sorumlu bir şekilde yerine getirmeye çalışırlar. ESPDER üyeleri, kendileri ve diğerleri arasındaki gerçek ve atfedilen güç farklılıklarına duyarlıdır. Mesleki ilişkiler sırasında veya sonrasında dürüst, saygın ve ilkeli olmaya ve mesleğin saygınlığını koruyacak ilişkiler içinde olmaya özen gösterirler; yanıltıcı ve kullanmaya dönük bir tutum içinde olamazlar. 

İlke F: Sosyal Sorumluluk

ESPDER üyeleri, içinde çalıştıkları ve yaşadıkları topluma karşı mesleki ve bilimsel sorumluluklarının farkındadır. İnsan esenlik ve refahına katkıda bulunmak için bilgilerini uygular ve kamuya karşı şeffaftır. Araştırma yaparken, ESPDER üyeleri, katılımcıların haklarını korurken, insan refahını ve mesleklerini geliştirmeye ve büyütmeye çalışır. ESPDER üyeleri kendilerini uygunsuz amaçlara karşı kullanmak isteyenlere karşı mesafelidir; yasalara uyma konusunda duyarlıdır.


GENEL ETİK STANDARTLAR

Genel Standartlar, tüm ESPDER üyelerinin mesleki rollerinde ve tüm profesyonel ilişkilerinde ve etkileşimlerinde geçerlidir.

  1. Mesleki ve Bilimsel İlişki

ESPDER üyeleri, yalnızca tanımlanmış bir profesyonel veya bilimsel ilişki veya rol bağlamında araştırma ve durum analizi sonrasında eğitim verir, gelişim ve değişim çalışması yapar, zihinsel antrenman, zihinsel beceri geliştirme, danışmanlık ve eğitmenlik gibi roller üstlenir; araştırmacı ise araştırma çalışmasını yürütür. Eğitmenlik rolü üstlenmişse derslerini yürütür.

  1. Yeterlik Sınırları

(a) ESPDER üyeleri, psikoloji, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikiyatri, spor bilimleri ve benzer eğitimler almış; farklı profesyonel çalışmalar yapmış benzersiz bireylerdir. Bu farklı eğitim geçmişleri kendilerine farklı yetkinlikler ve üstünlükler sağlarken aynı zamanda bazı temel alanlarda da yetkinliklerini geliştirmeleri gerekmektedir. Klinik ve danışmanlık psikolojisi eğitimi almış olanlar, spor bilimleri alanındaki açıkları kapatmaları gerekir. Aynı şekilde spor bilimlerinde eğitim almış ESPDER üyeleri, klinik ve danışmanlık psikolojisindeki sınırlamalarının farkında olarak çalışmalarına özen göstermelidir. Farklı eğitim geçmişlerinden gelen bireyler, yalnızca yeterliliklerinin sınırları dâhilinde hizmet sunmalı, öğretmeli ve araştırma yürütmelidir.

(b) ESPDER üyeleri, spor psikolojisinin temel gereksinimleri olan temel eğitimleri ESP derneğinin kılavuzluğunda veya gerekli birimlerde bir şekilde tamamlayarak alanda uygulama, araştırma veya danışmanlık yapma hakkı kazanır. Bu ölçütlerin neler olduğu ESPDER’in  tüzüğünde belirlenmiştir.

(c) Uygulama, araştırma, değerlendirme, sağaltım, eğitim ve öğretim,  örgütsel danışmanlık veya diğer mesleki faaliyetlerle uğraşan ESPDER üyeleri, faaliyet alanlarında güncel bilimsel ve mesleki bilgi beceriler hakkında makul düzeyde bir farkındalık sağlarlar ve yetkinliklerini sürdürmek için ESPDER veya ESPDER in kabul ettiği farklı birimlerin veya kuruluşların  çalışmalarına katılarak kendilerine geliştirmeleri için sürekli çaba sarf ederler.  

(d) ESPDER üyeleri bilimsel çalışmalarının sınırlamalarının farkındadır ve bu sınırlamaları aşan iddialarda veya eylemde bulunmaz.

  1. İnsan Farklılıkları

(a) ESPDER üyeleri, yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken, ulusal köken, din, cinsel yönelim, engellilik durumu, dil veya sosyoekonomik durum gözetmeksizin hizmet verir. Farklı ve imtiyazlı gurup ve bireylerle çalışan ESPDER üyeleri, bu grupların gereksinimlerini karşılayacak donanımda ve yetkinliklerde olmalıdır; aksi takdirde özel gereksinim gereken gurup veya bireylerle çalışmamalıdır.  Özel gurup veya bireylerle çalışmak isteyen ESPDER üyeleri bu konuda yeterliklerini belgelerini ibraz ederek dernekten onay almalıdır. 

(b) ESPDER üyeleri yaş, cinsiyet, ırk, etnik köken, ulusal köken, din, cinsel yönelim, engellilik gibi özel durumlarda sosyoekonomik statü veya kanunla yasaklanmış herhangi bir temele dayalı haksız ayrımcılık yapmaz.

  1. İstismar ve Taciz

(a) ESPDER üyeleri, hizmet verdiği kişilerle olan ilişkilerinde mesafelidir;  danışmanlarını, sporcularını, araştırma gruplarını, eğiti verdiği öğrencileri ve klinik çalışma durumlarında hastalarını istismar edemez.

(b) ESPDER üyeleri, işlerinde etkileşimde bulundukları kişileri hiçbir şekilde rahatsızlık veremez ve aşağılayan davranışlarda bulunmazlar.

(c) ESPDER üyeleri, mevcut çalıştıkları ve hizmet verdikleri sporcu, danışan, teknik adam, öğrenci, ve diğer bireylerden tanıklık isteyemez; veya bazı özel durumlarda, kendi lehine tanıklık etme konusunda ilgisiz kişilerden yönlendirici olarak tanıklık etmesini isteyemez.

  1. Kişisel Sorunlar ve Çatışmalar

(a ESPDER üyeleri, hastalık veya sağlık sorunları yaşadıkları durumlarda kendi sorunlarının başkalarına verebileceği olası zarar nedeniyle bir faaliyette bulunmaktan kaçınırlar.

(b) ESPDER üyeleri, birlikte çalıştıkları bazı müşterilerin ve kuruluşların ünü ve kötü şöhretinin, mesleki tarafsızlıklarını ve yeterliliklerini tehlikeye atabileceğinin farkındadır. Bu tür durumlarda, diğer profesyonellerle konuşarak ve işbirliği yaparak işi bırakma veya sözleşmeyi iptal etme gibi düzeltici önlemleri almak ESPDER üyesinin sorumluluğundadır.

(c) ESPDER üyeleri, Profesyonel mesleklerini yaparken danışan, sporcu, müşteri, takım veya kuruluşları hakkında ayrıcalıklı bilgiler edinebilir.  ESPDER üyeleri bu bilgileri kişisel kazanç için kullanamaz.

  1. Zarar Vermekten Kaçınma

ESPDER üyeleri, danışanlarına, sporculara, öğrencilerine ve birlikte çalıştıkları her kademeden kişilere zarar vermekten kaçınır. Bazı zararların öngörülebilir ve kaçınılmaz olduğu durumlarda da zararı en aza indirmek için gerekli adımlar atarlar.

  1. ESPDER Üyelerinin Etkisinin Kötüye Kullanımı

ESPDER üyelerinin bilimsel ve profesyonel yargıları ve eylemleri başkalarının hayatlarını çok yönlü etkileyebileceğinden, etkilerinin kötüye kullanılmasına yol açabilecek kişisel, finansal, sosyal, kurum, kuruluş, örgüt veya politik faktörlere karşı dikkatlidir; her türlü olumsuz etkilemelere karşı önlem alırlar.

  1. ESPDER Üyelerinin Çalışmalarının Kötüye Kullanımı

ESPDER üyeleri, hizmetlerinin veya çalışmalarının başkaları tarafından kötüye kullanılmasının olası durumlarında bu faaliyetlere katılmazlar. ESPDER üyeleri, çalışmalarının kötüye kullanıldığını veya yanlış beyan edildiğini öğrenirse, yanlış kullanım veya yanlış beyanı düzeltmek veya en aza indirmek için yasal hakları doğrultusunda gerekli adımları atarlar.

  1. Çoklu İlişkiler

(a) ESPDER üyeleri, hizmet verdikleri kişi veya kurumlarla olan çıkar amaçlı ilişkilerin veya diğer profesyonel olmayan bağlantıların, işleri ve iş yaptıkları kişiler üzerindeki istenmeyen etkilerine karşı her zaman duyarlı olmalıdır. Bu tür çoklu ilişkiler, ESPDER üyesinin tarafsızlığına ve diğer tarafa zarar vereceğinden kaçınılmalıdır.  

(b) Bir ESPDER üyesi, önceden var olan ilişkilerini, taraflara zarar verme riski oluşturacaksa, profesyonel veya bilimsel yükümlülükler üstlenmekten kaçınır.

(c) ESPDER üyeleri, hizmet verdiği doğrudan veya dolaylı olarak danışmanlığını üstlendiği ve sorumlusu olduğu sporcu, danışan ve müşterileri ile duygusal ilişkilere giremez.

(d) ESPDER üyeleri, yaşı küçük sporcu, danışan veya müşterilerin aile üyeleriyle taraflara zarar verecek her türlü zarar verici veya mali veya diğer ilişkilerden kaçınır. Çünkü bu tür ilişkiler istismara açık olacağından kaçınılmalıdır.

(e) Bir ESPDER üyesi, öngörülemeyen nedenlerden dolayı, potansiyel olarak taraflara zarar verecek çok yönlü ilişkinin ortaya çıktığını tespit ederse, ESPDER etkilenen kişinin yüksek menfaatlerini dikkate alarak ve Etik Kurallar doğrultusunda sorunu çözmeye çalışır.

  1. Takas (Hastalar veya Müşterilerle)

ESPDER üyeleri, hizmet karşılığında sporculardan, hastalardan, müşterilerden, öğrencilerden, süpervizyon, danışmanlık alanlardan veya araştırma deneklerinden mal, hizmet veya diğer maddi/parasal olmayan ödemeleri kabul etmekten kaçınır, çünkü bu tür düzenlemeler, profesyonel ilişkinin çatışmaları, sömürülmesi ve bozulması için doğal bir potansiyel yaratır. Bazı durumlarda ESPDER üyeleri, müşterilerden veya müşteri organizasyonlarından takdir /hediye alabilir. Bu durumlarda, hediyelerin ortama uygun olduğunu, sömürücü olmadığını ve hediyelerin hizmetler için ödeme olarak hizmet edip/etmediğini belirlemek ESPDER üyesinin sorumluluğundadır.

  1. Danışma ve Yönlendirmeler

(a) ESPDER üyeleri, uygun rıza ile ve geçerli yasa ve sözleşme yükümlülükleri dâhilinde, ilgili hususlara tabi olarak, esas olarak danışanlarının, hastalarının veya müşterilerinin yüksek yararına dayalı uygun yönlendirme yapar, durum değerlendirmesi yapar, gerekli durumlarda başka bir profesyonele veya kuruma yönlendirebilir.

(b) ESPDER üyeleri, danışanlarına, hastalarına veya müşterilerine etkili ve uygun bir şekilde hizmet verebilmek için diğer profesyonellerle işbirliği yapar.

  1. Üçüncü Taraf Hizmet İstekleri

(a) Bir ESPDER üyesi, üçüncü bir tarafın talebi üzerine bir kişiye veya kuruluşa hizmet vermeyi kabul ettiğinde, ESPDER üyesi, hizmetin başlangıcında her bir tarafla olan ilişkinin niteliğini açıklığa kavuşturur. Bu açıklama, ESPDER üyesinin rolünü, sağlanan hizmetlerin olası kullanımlarını, elde edilen bilgileri ve gizliliğin sınırlarının olabileceği gerçeğini içerir.

(b) ESPDER üyesinin üçüncü bir tarafın katılımı nedeniyle rol veya yetki çatışması yaşadığı durumlarda, ESPDER üyesi sorumluluklarının netleştirir, tüm tarafları uygun şekilde bilgilendirir. Durumu Etik ilkelere göre çözer.

  1. Astların Yetkilendirilmesi ve Denetlenmesi

(a) ESPDER üyeleri, çalışanlarına, denetleyenlere ve araştırma görevlilerine verilen görevi yetkin bir şekilde yerine getirmelerinin beklenebileceği sorumlulukları devreder.

(b) ESPDER üyeleri, kendisi için çalışan kişilere, yardımcılarına veya diğer sorumlu kişilere, uygun eğitim verir ve onları denetler. Bu kişilerin görevlerini sorumlu, yetkin ve etik bir şekilde yerine getirmeleri için her türlü ortamı ve koşulları sağlar.

  1. Mesleki ve Bilimsel Çalışmanın Dokümantasyonu

ESPDER üyeleri, hizmet sunumunu kolaylaştırmak, hesap verebilirliği sağlamak ve kurumların veya yasaların diğer gereksinimlerini karşılamak için mesleki ve bilimsel çalışmalarını uygun şekilde belgeler; kayıt altına alır.

  1. Ücretler ve Mali Düzenlemeler

(a) ESPDER üyesi, danışan/hasta/müşteri veya diğer uygun hizmet alıcıları ile olabildiğince erken ve önceden ödeme, tazminat ve faturalama düzenlemelerini açıkça belirten bir anlaşmaya varır.

(b) ESPDER üyeleri, hizmet alıcılarını veya ödeme yapanları ücretlerle ilgili olarak istismar edemez.

(c) Maddi veya benzer kısıtlamaları nedeniyle hizmetlerde sınırlamalar yapılacaksa bu durum danışan/hasta/müşteri veya diğer uygun hizmet alıcısı ile mümkün olduğu kadar erken görüşülür.

(d) ESPDER üyeleri, müşterinin gelecekteki ilerleme durumuna veya başarılarına dayalı olarak, gelecekteki ücretler için, hizmet sunmazlar veya hizmetler için ücret yerine geçecek benzer ödemeleri kabul etmezler.

  1. Kamu Açıklamalarının Tanımı

ESPDER üyeleri, kendileri veya temsilcileri tarafından danışanlara,  müşterilere, meslektaşlara veya halka yaptıkları çalışmalarla ilgili kamuya yapılan açıklamaların açıklığından ve dürüstlüğünden sorumludur.  ESPDER üyeleri, çalışmaları hakkında başkaları tarafından yapılan aldatıcı ifadelerden haberdar olursa, bu tür ifadeleri düzeltmek için gerekli çabayı gösterir.

  1. Bilgilendirilmiş Uygulama Onayı

(a) ESPDER üyeleri, katılımcılar tarafından anlaşılabilir bir dille yazılmış ve hazırlanmış eğitim ve danışmanlık uygulamaları için yazılı onay alır. Yazılı onayın içeriği koşullara bağlı olarak değişebilir. Bununla birlikte, yazılı onay genel olarak kişinin (1) onay verme kapasitesine sahip olduğu, (2) önemli uygulamalarla ilgili bilgilendirildiği, (3) serbestçe ve herhangi bir etki altında kalmadan açık onaya sahip olduğu ve (4) onayın alındığı içermelidir. 

(b) Kişiler yasal olarak yazılı onay veremediğinde, ESPDER üyeleri yasal olarak yetkili bir kişi veya kurumlardan yazılı onay veya izin alır.

(c) Ek olarak, ESPDER üyeleri (1) kişilerin psikolojik yetenekleriyle orantılı bir şekilde önerilen müdahaleler hakkında yasal olarak yazılı onay veremeyen kişileri bilgilendirir, (2) bu müdahalelere onaylarını isterler ve (3) bu tür kişilerin tercihlerini ve çıkarlarını göz önünde bulundurur.

  1. Gizliliğin Korunması

(a) ESPDER üyelerinin, gizliliğin yasalar, kurumsal kurallar ve / veya mesleki veya bilimsel ilişkilerle oluşturulabileceğini kabul ederek, birlikte çalıştıkları veya danışmanlıklarını yaptıkları kişilerin veya kurumların mahremiyet ve yasal haklarına saygı duyar ve her türlü koruyucu önlemleri almak için birincil yükümlülüğü vardır.

(b) ESPDER üyeleri, birlikte çalıştıkları kişi ve kuruluşlarla (1) grup, evlilik ve aile danışmanlığında veya organizasyon danışmanlığında ve diğer uygulamalarda gizlilikle ilgili sınırlamaları ve (2) bilgilerin kullanımlarını tartışabilir.

(c) ESPDER üyeleri yazılarında, derslerinde veya diğer kamuya açık medyada danışanları, hastaları, bireysel veya kurumsal müşterileri olan sporcu veya takımlar, araştırma yaptıkları öğrencilerinden çalışmalarında edindikleri her türlü gizli ve kişisel bilgileri, kişi veya kuruluş yazılı olarak izin vermedikçe ifşa etmez.

  1. Bilgilendirilmiş Araştırma Onayı

(a) ESPDER üyeleri, katılımcılarla araştırma yapmadan önce (yalnızca anonim anketler, doğal gözlemler veya zarar riskinin minimum olduğu benzer yöntemler içeren araştırmalar hariç), araştırmanın doğasını ve her birinin sorumluluklarını açıklığa kavuşturan bir anlaşma yapar.

(b) ESPDER üyeleri, araştırma katılımcılarından uygun bilgilendirilmiş onaylarını almak için makul ölçüde anlaşılabilir bir dil kullanır. Bu tür bilgilendirilmiş onay, uygun şekilde belgelendirilir.

(c) ESPDER üyeleri, araştırmalarının amacını açık ve anlaşılır bir dil kullanarak gerekli bilgileri katılımcılara aktarır. Onlara, araştırmaya katılma veya katılmayı reddetme veya araştırmadan çekilme konusunda özgür olduklarını bildirirler; reddetmenin veya geri çekilmenin öngörülebilir sonuçlarını açıklarlar; katılımcıları katılma isteklerini etkilemesi beklenebilecek önemli faktörler hakkında bilgilendirirler (riskler, rahatsızlıklar, olumsuz etkiler veya gizlilikle ilgili sınırlamalar gibi); katılımcıların olası sorularını yanıtlamakla yükümlüdür. 

(d) ESPDER üyeleri, sporcular, danışanlar, öğrenciler veya diğer kişilerle araştırma yaptığında, olası katılımcıları katılımı reddetmesinde bunların getireceği olumsuz sonuçlarından korumak için özel dikkat gösterir.

(e) Araştırmalara katılım, katılımcılar için fayda sağlayacak bir fırsat içerdiğinde (kurs veya ders kredisi)  katılımcıya adil seçenekler sunulmalıdır.

(f) Yasal olarak bilgi vermesi gerektiği halde onay vermeyen kişiler için, ESPDER üyeleri yine de (1) uygun bir açıklama sağlarlar, (2) mümkünse katılımcının onayını alırlar ve (3) bu tür bir ikame onayı yasal olarak yetkili bir kişi veya kurumdan izin alırlar.

  1. Araştırmanın Yürütülmesi

(a) ESPDER üyeleri, tanınmış bilimsel yeterlilik ve etik araştırma standartlarına uygun olarak araştırma tasarlayabilir, yürütebilir ve sonuçlarını rapor haline getirirler.

(b) ESPDER üyeleri araştırmalarını sonuçların yanıltıcı olma olasılığını en aza indirecek şekilde planlamak zorundadır.

(c) ESPDER üyeleri, insan katılımcıların, araştırmadan etkilenen diğer kişilerin hakları ve refahı ve hayvan deneklerin her türlü hakları için gerekli adımlar atar, özeni gösterir.

(d) ESPDER üyeleri, araştırma yapmadan önce ilgili kurum veya kuruluşlardan uygunluk onayı alır ve araştırma önerileri hakkında doğru bilgi verirler. Araştırmalar, onaylanmış araştırma protokolüne uygun olarak yürütülmelidir.

(e) ESPDER üyeleri, araştırmalarına katılımcı sağlamak için zorlama yapamaz ve maddi veya manevi teşvik, rüşvet veremez. Araştırmalar gönüllülük esasına uygun olarak araştırmanın ruhuna ve etik kurallarına uygun olarak yapılmalıdır. 

  1. Araştırmada Aldatma

(a) ESPDER üyeleri, aldatıcı teknikler kullanamaz, çalışmanın ileriye dönük bilimsel, akademik veya uygulamalı değerine göre gerekçelendirildiğini ispat etmelidir.   

(b) ESPDER üyeleri, araştırma katılımcılarına her açıdan açık olmalıdır. Çalışmaların fiziksel riskleri veya hoş olmayan duygusal deneyimler gibi katılma isteklerini etkileyebilecek önemli hususlar konusunda her zaman dürüst ve gerçekçi olmalıdır.

(c) Bir deneyin tasarımının ve yürütülmesinin ayrılmaz bir özelliği olan diğer herhangi bir aldatma, katılımcılara mümkün olduğu kadar erken, tercihen katılımlarının sonunda, ancak en geç araştırmanın sonunda açıklanmalıdır. Bilimsel veya insani değerler bu bilginin geciktirilmesini veya verilmemesini haklı çıkarırsa, ESPDER üyeleri zarar riskini azaltmak için en uygun önlemleri alır.

  1. Etik dışı Davranan Kişileri Azaltmak

ESPDER üyeleri, uygunsuz ve etik ilkelerden yoksun çalışmalar yapan araştırmacı veya uygulayıcılara, gerektiğinde daha önceden belirlenen ilke kurallar doğrultusunda müdahale edebilir ve/veya ESPDER veya diğer kuruluşlardan yardım alabilir.

  1. Araştırmada Dürüstlük

(a) ESPDER üyeleri, yayınlarında veri uydurmaz veya sonuçları tahrif etmez.

(b) ESPDER üyeleri yayınlanmış verilerinde hatalar bulurlarsa, bir düzeltme, geri çekme, yazım hatası veya diğer uygun yayın araçlarında bu tür hataları düzeltmek için en uygun adımlar atarlar.

(c) ESPDER üyeleri, diğer çalışmalar verilerden alıntı yapılsa bile, başka bir çalışmanın veya verilerinin önemli kısımlarını veya öğelerini kendilerine aitmiş gibi sunamaz. ESPDER üyeleri yalnızca kendi yaptıkları çalışmaları yayın yapabilir veya uygun mecrada paylaşabilirler.

  1. Etik ve Örgütsel Talepler Arasındaki Çatışmalar

ESPDER üyelerinin bağlı olduğu bir kuruluşun talepleri, Etik İlkeler ile çelişir veya çatışırsa, üyeler çatışmaları Etik İlkelere göre davranarak çözerler. Aykırı durumlarda görev bırakılabilir veya anlaşma sağlanmayabilir. Etik ilkleri korumak ESPDER üyelerinin temel amaçları arasındadır.

  1. Etik Çatışmaların Çözümü

Bir etik kuralının başarılı bir şekilde uygulanması, etik olarak davranma, başkalarının etik davranışlarını teşvik etme ve etik sorunlarla ilgili olarak başkalarına danışma konusunda kişisel sorumluluk gerektirir. Etik davranış kurallarını uygularken, ESPDER üyeleri etik olmayan davranışları belirlemede veya etik çatışmayı çözmede sorunlarla karşılaşabilir. Önemli etik kaygılarla karşılaşıldığında, aşağıdaki eylem yolları dikkate alınmalıdır.

  • Herhangi bir eylemde bulunulmadan önce, konuya dâhil olmayan ve tarafsız danışmanların veya etik konulara aşina olan meslektaşların tavsiyelerinden yararlanılabilir.
  • Üyeler, başka bir üyenin bir etik ihlali olabileceğine inandıklarında, bu tür gayri resmi bir kararın uygun görünmesi ve müdahalenin herhangi birini ihlal etmemesi durumunda konuyu diğer ilgili tarafların dikkatine sunarak sorunu açıklığa kavuşturmaya ve çözmeye çalışabilirler.
  • Çalıştığınız birim amiri etik soruna ilgisiz yaklaşırsa bir üst makama başvurulabilir. Sorun başlangıçta tatmin edici bir çözüme ulaşılamazsa, sorun bir sonraki daha yüksek idari düzeye sunulmalıdır.
  • Etik sorun veya çatışma, tüm düzeylerdeki iç incelemeler tüketildikten sonra hala var olmaya devam ediyorsa uygun profesyonel kuruluşlardan destek alınmalıdır.

ESPDER üyelerinin etik olmayan davranışların ciddi bir konu olduğunu anlamaları önemlidir. Bununla birlikte, bu etik ilkelerin temel amacı, danışanlara, takımlara, kulüplere, kuruluşlara, mesleğe ve kendi topluluğuna hizmet ederken, ESPDER üyeleri arasında en yüksek davranış standartlarını geliştirmeye katkı sağlamaktır.   

  1. Teknolojinin Spor, Egzersiz ve Sağlık Psikolojisi Kapsamında Mesleki ve Bilimsel Çalışmaya Birleştirilmesi

Teknoloji çok hızlı geliştiğinden ve değiştiğinden, etik ilkelerin her tür teknolojinin güncel bir listesini tutması mümkün değildir. Ancak, teknolojik iletişim aşağıdakileri içerebilir ancak bunlarla sınırlı değildir: video konferans; e-posta gönderme; sosyal ağ; anlık mesajlaşma ve metin mesajlaşma. Bu teknoloji genellikle bilgisayarların ve tabletlerin kullanımıyla ve / veya akıllı telefon cihazlarının kullanımıyla birleştirilebilir.

(a) ESPDER üyeleri, uygun teknik ve pratik yeterliliklere sahip olmaları önemlidir. Her türlü çalışmalarında uygun teknolojiyi kimseye zarar vermeden kullanabilir. 

(b) ESPDER üyeleri, danışanlarının veya diğer paydaşlarının ihtiyaç ve çıkarlarına duyarlı olmalı ve yalnızca danışan, sporcu ve müşterilerinin onayı ile belirli teknoloji türlerini mesleki uygulamalarına dâhil etmelidir.  ESPDER üyeleri, bu tür bir teknolojik iletişim araçlarını kullanırken riskleri ve sınırlıklarını uygulama yaptığı kişilere öncesinden bildirmelidir.

(c) Belirli teknoloji biçimlerini profesyonel bir uygulama ilişkisine dâhil etme kararı verildiğinde, ESPDER üyesi, danışan, sporcu veya müşterilerine kullanılacak teknoloji türlerini ve bu tür teknolojiyi her ilişkide kullanma ölçüt ve kurallarını açıkça belirtmelidir.

(d) ESPDER üyeleri, birlikte çalıştıkları kişilerin doğru kişiler oldukları konusunda emin olmalı; onların kimlik bilgilerini öğrenmede sorumluluk almalıdır.

(e) ESPDER üyeleri, mesleki ve bilimsel çalışmalarında elektronik iletişimin mahremiyetini ve gizliliğini doğrulamak ve korumak için gerekli önlemler alacaklardır.

(f) ESPDER üyeleri, sporcu, takım veya katılımcılarla çalışırken, teknolojisi kullanımlarıyla ilgili bir gizlilik feragatnamesi imzalamaları teşvik edilir.

(g) Uygulanan hizmetlerin bir parçası olarak teknolojinin kullanımı sırasında herhangi bir etik kaygı ortaya çıkarsa, olası sorunları ile başa çıkmak için derhal uygun adımlar atılmalı ve önlemler alınmalıdır.

(h) ESPDER üyelerinin, hizmet sunumu sırasında kendilerinin ve danışanlarının bulunduğu bölgeler, iller ve ülkelerdeki hizmetle ilgili çalışma koşulları, yasaları ve etik yönergeleri anlamalı ve bunlara uymaya özen göstermelidir.

(i) ESPDER üyeleri, yeni teknoloji kullanımının, sporcu veya danışanlarıyla çalışmak için yeni ve deneysel olarak doğrulanmış tekniklerin ve stratejilerin uygulanmasıyla ilgili farkındalığını geliştirmeli; her türlü teknolojik gelişimi yakından takip etmeli ve uygun olanlarını mesleğinde kullanmaya açık olmalıdır.

Not: Bu etik kod büyük ölçüde Memphis Üniversitesi'nden Dr. James Whelan tarafından yazılan ve en son 2011 yılında güncellenen, Amerikan Psikoloji Derneği'nin Psikologların Etik İlkelerine ve davranış kurallarına dayanmaktadır. Söz konusu Etik İlke ve Davranış kuralları anlam ve içerik kaybı olmamasına dikkat edilerek Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği (ESPDER) adına uyarlanmıştır.

Kaynak

Amerikan Psikolog,  1992,  V47,  # 12, s. 1597-1611. 


https://appliedsportpsych.org/about/ethics/ethics-code/


 

 

Haberler